Jan van den Bosch:
De evangelische refo
Jan op de EO-jongerendag (Bron: ND)
‘’Wat lijk je toch op je tante!’’ De deur zwaait open en breed lachend staat daar Jan van den Bosch (70). Zijn huis in Alphen aan den Rijn oogt chique en verzorgd, net als Jan zelf. Keurig in pak neemt hij mijn jas aan en hangt deze netjes op. Het is te merken dat hij vaker gasten ontvangt. ‘’Wat leuk dat je er bent, wat wil je drinken?’’
Als je een lijstje wilt maken van wat Jan allemaal heeft gedaan in zijn leven ben je wel even bezig. Ooit begon hij als presentator en radiomaker bij de EO, maar inmiddels heeft hij zijn horizon verbreed. Hij reisde de hele wereld rond en ontmoette presidenten, filmsterren, maar maakte ook documentaires in de derde wereld.
Het gezin van herkomst
Even terug naar het begin. Ooit was Jan een kleine jongen. ‘‘Ik kom uit een naoorlogse generatie. Mijn vader had een groentewinkel en als oudste van een gezin met 9 kinderen was het vanzelfsprekend dat ik mijn vader hielp in de winkel, terwijl andere kinderen op straat speelden. Mijn vader was een veel te aardige ondernemer, hij liet klanten zelfs minder betalen als ze arm waren.’’ Toch leerde Jan veel van het ondernemerschap van zijn vader. ‘’Hij had een enorme inzet en toewijding. ‘Elk dubbeltje is er één’ is een zin die thuis vaak werd herhaald. Ik leerde van mijn vader wat écht hard werken is.’’
Als pater familias voel ik mij geen aanvoerder
In 2014 overlijden vader en moeder Van den Bosch kort na elkaar. Dit zorgt voor een groot gemis in de familie. Jans moeder speelde voor hem een bepalende rol in zijn leven, door haar onbaatzuchtige houding. In zijn eerder verschenen biografie ‘Jan, Globetrotter met een missie’ vertelt Jan dat zijn moeder ten diepste altijd bang was dat het gezin uit elkaar zou vallen als ze er niet meer was, omdat ze wist hoe verschillend alle broers en zussen waren. ‘’De band met mijn broers en zussen is redelijk goed. Vooral met mijn broer Bernard heb ik een goede band, wij delen dezelfde interesse.’’ Beide broers werken in de media. Hij probeert ook de band met al zijn andere broers en zussen te onderhouden. ”Elk jaar organiseer ik een broer- en zussen dag. Ik heb met allemaal contact, maar omdat je uit een gezin met negen kinderen komt heb je met de één beter contact dan met de ander.’’ Jan voelt zich als oudste van het gezin geen kartrekker. ‘’Nee, ik zie mijzelf niet als aanvoerder, ook al ben ik de oudste.’’
EO-man
Vanuit een reformatorisch milieu komt Jan terecht in de wereld van radio en televisie. Destijds was dat een opmerkelijke stap. Zeker televisie werd nauwelijks geaccepteerd. ‘’Mijn vader wilde er niks van weten, maar mijn moeder vond het prima. Toen ik de EO-jongerendag presenteerde, stond mijn moeder als oud vrouwtje met een grijs knotje vooraan tussen alle jongeren. Dat vond ik prachtig. Maar zeker vanuit de reformatorische kring begrepen ze het niet. De EO noemde ze in zwaardere kringen vaak de Eeuwige Ondergang. In de kerk zei de predikant: ‘En dan moeten we vrezen voor die dagen dat onze jongeren met een ingebeelde hemel de hel ingaan’. Dat vond ik schrijnend om te horen. Ik miste de vraag aan mij waarom ik ervoor koos bij de EO te werken, het begrip, het willen luisteren naar mijn redenen.’’
Jan van den Bosch samen met Nen van Ramshort op de EO-jongerendag in 1977 (Bron: Jan, Globetrotter met een missie)
Sinds de tijd dat er alleen Nederland 1 en Nederland 2 op tv te zien waren, is er veel veranderd. ‘’Vroeger waren er slechts twee tv-netten. Het was heel normaal als je 3 miljoen kijkers had voor je programma. Ik was altijd ook echt beledigd als er maar 2,5 miljoen mensen achter de buis zaten. Nu zijn er commerciële zenders. Dit zorgt voor normverlegging, tegenwoordig moet alles te zien en bespreekbaar zijn op tv. Wat voegt het toe? Het moreel verval is nadrukkelijk door tv gecreëerd.’’ Ik hoor de verontwaardiging in Jans stem. ”Oh ja, vergeet je je thee niet op te drinken?”, zegt hij dan. Naast me staat mijn nog onaangeroerde thee. Ik was te druk met luisteren naar deze geboren verteller. Snel pak ik de thee en Jan gaat door: er is nog hoop volgens hem. ‘’De jeugd is selectiever, die wil kwaliteitstelevisie. En gelukkig zijn er nog ‘normale’ tv-zenders, zoals Family7 en NFN.’’
Ora et labora
Na Jans succes bij de EO begint hij zelf met het maken van televisie en richt een eigen mediabedrijf op. Als CEO van High Flight International Holding is hij eigenaar van onder meer Beter Uit reizen, the Company Media Producties en reisorganisaties binnen en buiten de EU. Wekelijks presenteert hij het programma ‘Hour of Power’ op RTL5 waarin hij gasten uit de volle breedte van christelijk Nederland interviewt over wat het geloof voor hen betekent. Jan voelt zich thuis in de reformatorische én de evangelische omgeving. ‘’Reformatorisch en evangelisch, met die twee vleugels kan ik vliegen, maar er is altijd argwaan tussen die twee. De een vindt de ander te ‘halleluja’ en omgekeerd is er het verwijt te smaldenkend te zijn. Het is mijn doel om die twee groepen bij elkaar te brengen en ik vind dat ook mooi om te doen.’’
Reformatorisch en evangelisch, met die twee vleugels kan ik vliegen
Maar waar Jan zichzelf het meest thuis voelt? ‘’Ik ben een evangelische refo, ik voel me bij alle twee thuis. Beide groepen hebben hun goede en minder goede kanten. Op mijn Beter Uit vakantieparken zie ik de mengelmoes van die twee groepen duidelijk terug: bij een kerkdienst zie je meiden in een tanktop en vrouwen met een hoedje op. Die veelkleurigheid is belangrijk, juist nu in deze tijd waar iedereen maar naar de kerk gaat waar hij zich het meest thuis voelt. Net als koffie: ‘deze smaak bevalt me net niet helemaal, ik zoek een andere op.’ Nee! Geen hokjesdenken, God kijkt naar het hart.’’
Inspiratie
Door de vele reizen die hij maakt en het werk dat Jan verricht, ontmoet hij mensen vanuit alle hoeken van de samenleving. ‘’Ik ontmoette president tot filmster. Door zoveel verschillende mensen te spreken krijg je zoveel nieuwe inzichten, ik ontwikkelde mijzelf hierdoor echt.’’ Op de vraag wie hem inspireert, heeft Jan een snel antwoord. ‘’Ieder mens inspireert me. Mensen zijn boeiend, behalve als ze zeuren.’’ Als hij één echte inspiratiebron aan moet wijzen is dat dan toch, zoals hij Hem noemt, de ‘Grote Baas’. ‘’God is toch wel mijn échte inspiratiebron, mijn basis. Ik lees elke keer weer uit de Bijbel. Wanneer lees je nou steeds opnieuw uit hetzelfde boek? Ik blijf van de Bijbel leren, dat is geen boek om in één dag uit te lezen.’’
Die éne druppel
Jan steunt Mercy Ships, een organisatie die zich inzet om medische zorg toegankelijk te maken voor iedereen, met name de allerarmsten. Met enorme ziekenhuisschepen reizen zij de hele wereld rond. Er zijn meerdere organisaties en instellingen die Jan financieel steunt. Wat motiveert hem die organisaties te steunen? Zijn dat geen druppels op een gloeiende plaat? ‘’Of het een druppel op een gloeiende plaat is, vind ik een domme vraag, dan probeer je het niet steunen van een organisatie goed te praten. Dat is een belediging voor de mensen die juist zo op die ene druppel wachten. Uiteindelijk zorgen meerdere druppels ervoor dat de plaat afkoelt. Ik denk altijd zo: ‘Wie één mensenleven heeft gered, heeft de mensheid gered’.’’