Dominee en koopman: ‘Gelovig zijn en vermogend zijn gaat best samen’
INTERVIEW Op 8 april presenteert Jan van den Bosch (67) vanuit zijn Alphense villa de duizendste aflevering van het reli-programma Hour of Power. Dat doet hij als vrijwilliger. Als zakenman runt hij een mediabedrijf, een groep reis- bureaus met vakantieparken en zit hij in vastgoed. En al die bezigheden combineert hij met zijn goededoelenwerk over de hele wereld.
Hans-Paul Andriessen
De witte villa heeft uitzicht op de scheepvaart op de Oude Rijn en staat naast de Oudshoornse kerk uit 1663. Een paar huizen verderop woont Alphens burgemeester Liesbeth Spies. “We maken weleens een praatje als zij de hond uitlaat. Heel gezellig.” Trots laat Van den Bosch de villa zien. Zijn ouderlijk huis, dat even oud is als de kerk. “Ik ben zelf nogal een zuilenman en Amerikaans georiënteerd. Dus toen ik het huis begon te verbouwen werd het ongemerkt een beetje kopie van het Witte Huis. Maar, kom binnen.”
Ho, ik ben niet zo van het bekeren. Ik ben in eerste instantie geïnteresseerd in mensen, respecteer ieders mening
Jan van den Bosch
De inrichting heeft ook iets presidentieels. In de grote en lichte uitbouw aan de achterzijde serveert Van den Bosch cappuccino met een chocolaatje. Hier op deze stoel heeft hij Lee Towers, Arie Slob, Emile Ratelband en 997 anderen aan de tand gevoeld over hun geloof.
Hoe kijkt uw als vakman naar The Passion, waarnaar jaarlijks 2 tot 3 miljoen mensen kijken?
,,Formidabele marketing, eigentijdse songs, bekende artiesten, super toegankelijk. De boodschap is zo schitterend verpakt dat ik me weleens afvraag wat er overblijft als je de verpakking eraf hebt gehaald. Kerst kan iedereen begrijpen: Jozef, Maria, de geboorte van Jezus. Pasen is veel moeilijker. Ik denk dat als we het centrum van Alphen inlopen en we vragen aan mensen wat Pasen is, dat de velen zullen zeggen eieren of de paashaas. De opstanding van Jezus betekent de overwinning op de dood. Daardoor heeft ons leven op aarde zin, want er is meer dan dit aardse leven.”
Van den Bosch was een van de eersten in Nederland die het massamedium televisie gebruikten voor het verspreiden van het christelijk geloof. Hij richtte in 1981 de jongerenorganisatie van de EO op en presenteerde achttien jaar lang de EO-Jongerendag. Dat was iets compleet nieuws. Tienduizenden gelovige jongeren kwamen – en komen nog steeds – bijeen in stadions om hun geloof te beleven. Verder maakte hij honderden tv-programma’s voor de EO.
,,Volgende maand is er weer een jongerendag. Ik ben er wat trots op. Als je mensen vroeg wat de EO is, dan hoorde je: ‘Dat zijn al die jongeren bij elkaar’. Toen ik bij de EO begon, was de verzuiling op zijn sterkst. Dat is sterk veranderd. Nu moet ik echt naar het vignetje kijken om te weten naar welke omroep ik kijk. De jacht op kijkcijfers is heilig.”
Overtuigen
Hour of Power is een Amerikaanse kerkdienst, waarin tv-dominee Bobby Schuller de kijker wil overtuigen van het bestaan van God. Het programma wordt in veertien landen uitgezonden en elk land vult de uitzending aan met een eigen bijdrage. In Nederland spreekt Van den Bosch met bekende en minder bekende Nederlanders over het geloof.
,,Op een reis in de Verenigde Staten maakte ik dertig jaar geleden kennis met de opa van Bobby Schuller, dominee Robert J. Schuller. Hij is in Californië begonnen met het realiseren van zijn droom: het bouwen van de iconische Chrystal Cathedral. Jaren later kreeg ik hier in Alphen midden in de nacht een telefoontje. I need the Hour of Power on Dutch tv. Jan, just do it. Bij de publieke omroep kon het programma niet terecht. Ik dus naar de bazen van de commerciële TMG-groep. Die directeur had eerst geen belangstelling. Wat ze toen op zondagochtend uitzonden, was veel lucratiever. De zendtijd werd gevuld door dames die verwezen naar sekslijnen. Iedere telefoontje leverde TMG 40 cent op. Ik wist toen nog niet dat het om 30.000 telefoontjes per uur ging. Het zag er somber uit. Maar op het laatste moment wilden ze me toch zendtijd verkopen: op RTL 5, zondag van 8 tot 10. Dat kost enkele tienduizenden euro’s, maar dat wordt probleemloos opgebracht door donateurs. We konden van start. In de eerste uitzending ontving ik Dries van Agt. Dat was toen een andere Dries dan tegenwoordig met zijn Israël-standpunt. Daarover zijn we het flink oneens.”
U gaf me links naar enkele uitzendingen. Onder meer die met Johan Toet, een drugscrimineel die vijftien jaar cel kreeg en als herboren christen uit de gevangenis kwam. Waarom die uitzending?
,,Naar Hour of Power kijken wekelijks ruim 100.000 mensen. Deze uitzending werd totaal een half miljoen keer bekeken en de impact was heel groot. ‘Jij hebt mij geholpen’, zei Toet later tegen mij. ‘Door die uitzending ben ik vrijmoedig mijn verhaal gaan vertellen’. Hij werkt nu in de sloppenwijken van Brazilië. Ik kwam Toet tegen bij mijn sportschool in Alphen. Hij had twee grote crucifixen op zijn gespierde armen getatoeëerd. Ik heb er moeite mee als mensen met enorme kruisen rondlopen en er niets mee hebben. Zal ik er wat van zeggen? Laat toch zitten, zei mijn trainer. Nee, ik ga het toch tegen hem zeggen. Zo kwamen we in gesprek. Hij heeft een prachtig verhaal, heel radicaal. Waar andere mensen er jaren over doen om tot geloof te komen, ging het bij hem pats boem. Van een crimineel die mensen naar de ondergang helpt, tot een evangelist.”
De uitzending met de Amerikaan Nick Vujicic, een man zonder armen en benen, zat er ook bij.
,,Ik ontmoette hem als medebestuurslid van een charitatieve instelling in de VS en hij is een vriend geworden. Zijn verhaal is miljoenen keren bekeken. Vujicic heeft enorme humor en een groot geloof. Toen hij puber was wilde hij zelfmoord plegen. Nu is hij een voorbeeld voor velen. Kijk niet naar wat je niet kan, maar naar wat je nog wel kunt. Hij is gelukkig, heeft een beeldschone vrouw, twee kinderen. Nick heeft hier gelogeerd. Ik vond het een eer om hem te dragen, bijvoorbeeld naar mijn auto.”
Waar komt bij u de behoefte vandaan om mensen te bekeren?
,,Ho, ik ben niet zo van het bekeren. Ik ben in eerste instantie geïnteresseerd in mensen, respecteer ieders mening. Ik wil het verhaal horen. Maar, natuurlijk, ik heb het label representant te zijn van het christelijk geloof. Vanuit dat geloof denk ik dat we geen product zijn van toeval en tijd. We zijn met een meerwaarde geboren. Maar ik wacht liever dat mensen mij aanspreken. Bekeren is heidens werk. Ik zal je vertellen wat ik van majoor Bosshardt heb geleerd. Ik ging als jonge tv-presentator met haar mee met de Wallen op. Resoluut liep de majoor een theater in, met collectebus. Op het podium zag ik dingen die je normaal in de slaapkamer doet. Na afloop schudde zij met haar collectebus. Ik hoorde niets. Hij zat vol met biljetten. ‘U had ze ook over God kunnen vertellen’, zei ik. Lachend zei de majoor: ‘God dienen is mensen dienen, en mensen dienen is God dienen, en dat doe ik hier’.”
Gelovig zijn en vermogend zijn gaat best samen
Jan van den Bosch
Jan van den Bosch is de oudste van negen kinderen en komt uit een hecht, gereformeerd gezin. Zijn vader had een groente- en fruitbedrijf en van hem heeft hij zijn zakelijke inslag. “Alphen was toen een soort rustoord. Achter dit huis stonden de koeien te grazen. Iedereen kende iedereen. Ik voetbalde op zaterdag bij ARC. Omdat mijn ouders er fel tegen waren, had ik veel belangstelling voor radio en televisie. Op zolder luisterde ik stiekem naar de radio. In de jaren 60, 70 zag je in de Hooftstraat op zondag aan de ene kant de gereformeerden lopen, aan de andere kant liepen de hervormden naar de kerk. Later merkte ik dat er bij jongeren een soort onrust ontstond. In Alphen zijn we toen met een koffiebar begonnen. Aan het Raoul Wallenbergplein stond het ijsclubgebouw. Wij mochten dat gebruiken als ontmoetingsruimte. Dan haalden we rondhangende jongeren binnen. En als ze vervelend werden, dan liet ik mijn hond Caesar blaffen. Dat was een heel grote. Maar er gebeurde veel, mooie gesprekken.”
U bent altijd in Alphen blijven wonen?
,,Klopt, maar ik moet wel zeggen dat ik de helft van het jaar op reis ben, zakelijk en voor mijn goede doelen. Voordat mijn ouders overleden kon ik het huis kopen. Ik woon schitterend, ik kijk precies in de bocht van de Rijn. En ik voel me hier thuis, ben ‘plaatselijk trouw’. Zo ging ik altijd naar de kapsalon van Daan de Looy in de Hooftstraat. Het is dezelfde kapper als van Jan Zeeman. En ik ben heel blij hoe Alphen is opgeknapt. Als ik hier buitenlandse vrienden had, dan meed ik jarenlang de Hooftstraat. Dat was bijna een derdewereldgebied. Nu, ziet het er prachtig uit. En het stadshart leeft echt weer.”
U bent een zeer geslaagd zakenman. De dominee en de koopman gaan prima samen.
,,Ja, ik heb de calvinistische mentaliteit van aanpakken. Ik ben met niets begonnen en ik heb keihard gewerkt. Maar ik zorg er wel voor dat ik ethisch handel. Gelovig zijn en vermogend zijn gaat best samen. Het gaat er wel om wat je met je vermogen doet. Ik leef er goed van en doe veel aan goede doelen. Om er een te noemen: ik ben bestuursvoorzitter van Mercy Ships. Een varend ziekenhuis voor de allerarmsten in Afrika. Onlangs werd de miljoenste gratis operatie aan boord uitgevoerd.”
Toen de Alphense gevangenis diende als noodopvang voor duizend Syrische vluchtelingen heeft u vier van hen enige tijd onderdak geboden.
,,Dat was een prachtige ervaring. Dan hoor je de gruwelijke verhalen, die mensen komen hier niet voor onze welvaart. Er zat een kernfysicus uit Aleppo bij, wiens gezin is omgekomen. Het waren overtuigde moslims. Ze lagen hier op een kleedje te bidden. Zo heeft de Vrijgemaakte Kerk in Alphen heeft heel veel voor de vluchtelingen gedaan en dat heeft op zijn beurt geleid tot een revitalisering van de kerk. Mooi is dat. Met Hour of Power hopen we daar ook aan bij te dragen!”